10 वी. विज्ञान भाग-1 प्र. 1. (ब), प्रश्न 2. (ब) (3)

नियम व व्याख्या. 

●▬▬๑۩ ۩๑▬▬●

  What's App Group Join Now

🔴┈┉❀🏵||🏵❀┉┈🔴

 😎  व्याख्या लिहा : एक किलोकॅलरी उष्णता.

उत्तर : एक किलोग्रॅम पाण्याचे तापमान 14.5 deg * C ते 15.5 deg * C पर्यंत, म्हणजे 1 deg * C : वाढवण्यासाठी लागणाऱ्या उष्णतेस एक किलोकॅलरी उष्णता म्हणतात.

🦍  व्याख्या लिहा : एक कॅलरी उष्णता.

उत्तर : एक ग्रॅम पाण्याचे तापमान 14.5 deg * C ते 15.5 deg * C पर्यंत, म्हणजे 1 deg * C ने वाढवण्यासाठी लागणाऱ्या उष्णतेस एक कॅलरी उष्णता म्हणतात.

🌞  व्याख्या लिहा:- विशिष्ट उष्माधारकता.

उत्तर : एकक वस्तुमानाच्या पदार्थाचे तापमान 1 deg * C ने वाढवण्यासाठी लागणारी उष्णता म्हणजे त्या पदार्थाची विशिष्ट उष्माधारकता होय.

🌀 पदार्थाच्या विशिष्ट उष्माधारकतेच्या मापनासाठी कोणत्या तत्त्वाचा वापर करतात ?

उत्तर : पदार्थाच्या विशिष्ट उष्माधारकतेच्या मापनासाठी उष्णता विनिमयाच्या तत्त्वाचा उपयोग करतात.

 ━•─────────━•

🥊  प्रकाशाच्या अपवर्तनाचे नियम लिहा.

उत्तर : प्रकाशाच्या अपवर्तनाचे नियम :

1. आपाती किरण व अपवर्तित किरण हे आपात बिंदूपाशी असलेल्या स्तंभिकेच्या विरुद्ध बाजूस असतात व आपाती किरण, अपवर्तित किरण व स्तंभिका एकाच प्रतलात असतात.
2. दिलेल्या माध्यमांच्या जोडीकरिता sin i/ sin r हे गुणोत्तर स्थिर असते. येथे i हा आपाती कोन असून, r हा अपवर्ती कोन आहे. या गुणोत्तरास पहिल्या माध्यमाच्या संदर्भात दुसऱ्या माध्यमाचा अपवर्तनांक म्हणतात.

 ━•─────────━•

💥 प्रकाशाचे अपवर्तन म्हणजे काय?

उत्तर : प्रकाश एका पारदर्शक माध्यमातून दुसऱ्या पारदर्शक माध्यमात तिरकस मार्गाने जाताना त्याची मार्गक्रमणाची दिशा बदलते. यास प्रकाशाचे अपवर्तन म्हणतात.

 🎯 व्याख्या लिहा : आपाती कोन.

उत्तर : आपाती किरणाने आपात बिंदूपाशी असलेल्या स्तंभिकेशी केलेल्या कोनास आपाती कोन म्हणतात.

🍑 व्याख्या लिहा : अपवर्ती कोन.

अपवर्तित किरणाने आपात बिंदूपाशी असलेल्या स्तंभिकेशी केलेल्या कोनास अपवर्ती कोन म्हणतात.

🍕 व्याख्या लिहा : निरपेक्ष अपवर्तनांक.

उत्तर : निर्वात पोकळीमधील प्रकाशाच्या वेगाचे त्या माध्यमातील प्रकाशाच्या वेगाशी असणारे गुणोत्तर म्हणजे एखादया माध्यमाचा निरपेक्ष अपवर्तनांक.

☄️  प्रकाशाचे अपस्करण म्हणजे काय?

उत्तर : प्रकाशाचे अपस्करण: पदार्थ माध्यमात प्रकाशाचे आपल्या घटक रंगांत पृथक्करण होण्याच्या प्रक्रियेस प्रकाशाचे अपस्करण म्हणतात.

💫 प्रकाशाची वर्णपंक्ती म्हणजे काय ?

वर्णपंक्ती : प्रकाशझोताच्या रंगीत घटक असणाऱ्या पट्ट्याला वर्णपंक्ती म्हणतात.

 🚠 व्याख्या लिहा : प्रकाशाचे पूर्ण आंतरिक परावर्तन.

उत्तर : प्रकाश घन माध्यमातून विरल माध्यमात मार्गक्रमण करीत असताना, आपाती कोन हा क्रांतिक कोनापेक्षा जास्त असल्यास प्रकाशाचे अपवर्तन न होता प्रकाशाचे पूर्णपणे घन माध्यमात परावर्तन होते. यास प्रकाशाचे पूर्ण आंतरिक परावर्तन म्हणतात.

☸️ व्याख्या लिहा : क्रांतिक कोन.

उत्तर : प्रकाश घन माध्यमातून विरल माध्यमात जाताना ज्या आपाती कोनासाठी अपवर्तन कोनाचे मूल्य 90° होते, त्या कोनास क्रांतिक कोन म्हणतात.

 ━•─────────━•

📜  बहिर्गोल भिंगाने तयार होणारी प्रतिमा मिळवण्यासाठीचे कोणतेही दोन नियम लिहा.

उत्तर : बहिर्गोल भिंगाने तयार होणारी प्रतिमा मिळवण्यासाठीचे नियम :

1. जर आपाती प्रकाशकिरण हा भिंगाच्या मुख्य अक्षाला समांतर असेल, तर अपवर्तित प्रकाशकिरण हा भिंगाच्या मुख्य नाभीतून जातो.
2.  जर आपाती प्रकाशकिरण हा भिंगाच्या मुख्य नाभीतून जात असेल, तर अपवर्तित प्रकाशकिरण हा भिंगाच्या मुख्य अक्षाला समांतर जातो.
3.  जर आपाती प्रकाशकिरण हा भिंगाच्या प्रकाशीय केंद्रातून जात असेल, तर त्याची दिशा बदलत नाही.

 ━•─────────━•

✊  भिंगाची शक्ती म्हणजे काय ?

किंवा 

भिंगाची शक्ती व्याख्या लिहा.

उत्तर : आपाती प्रकाशकिरणाचे अभिसरण किंवा अपसरण करण्याच्या भिंगाच्या क्षमतेस भिंगाची शक्ती म्हणतात. भिंगाची शक्ती ही भिंगाच्या नाभीय अंतरावर अवलंबून असते.

भिंगाची शक्ती (P) म्हणजे त्याच्या नाभीय अंतराचा (f) व्यस्तांक होय.

🌹 भिंगाच्या शक्तीचे सूत्र लिहा.

P = 1/f

👀 सुस्पष्ट दृष्टीचे लघुतम अंतर किती ?

उत्तर : सुस्पष्ट दृष्टीचे लघुतम अंतर = 25 cm.

 ━•─────────━•

🎷 व्याख्या लिहा :

1.  भिंगाचे वक्रता केंद्र (C) भिंगाचा पृष्ठभाग ज्या गोलाचा भाग आहे, त्याच्या केंद्रास भिंगाचे वक्रता केंद्र (C) म्हणतात. 
2.  भिंगाच्या वक्रता त्रिज्या (R): भिंगाचे पृष्ठभाग ज्या गोलांचे भाग असतात, त्या गोलांच्या त्रिज्यांना भिंगाच्या वक्रता त्रिज्या म्हणतात.
3.  भिंगाचा मुख्य अक्ष:-  भिंगाच्या दोन्ही वक्रता केंद्रांतून जाणारी काल्पनिक सरळ रेषा म्हणजे भिंगाचा मुख्य अक्ष होय. 
4. भिंगाचे प्रकाशीय केंद्र:- प्रकाशकिरण हे भिंगाच्या ज्या बिंदूतून जाताना विचलित होत नाहीत, अशा मुख्य अक्षावरील बिंदूला भिंगाचे प्रकाशीय केंद्र म्हणतात.
5.  भिंगाची मुख्य नाभी (F): जेव्हा भिंगाच्या मुख्य अक्षाला समांतर असणारे प्रकाशकिरण हे भिंगावर पडतात, तेव्हा अपवर्तनानंतर ते मुख्य अक्षावरील एका बिंदूत अभिसारित होतात (एकत्र येतात) [बहिर्गोल भिंग]. किंवा मुख्य अक्षावरील एका बिंदूपासून अपसारित होतात (बाहेर पडतात) असे वाटते [अंतर्गोल भिंग]. या बिंदूस भिंगाची मुख्य नाभी (F) म्हणतात. 
6.  भिंगाचे नाभीय अंतर (f) : भिंगाची मुख्य नाभी व प्रकाशीय मध्य (प्रकाशीय केंद्र) यांमधील अंतराला भिंगाचे नाभीय अंतर (f) म्हणतात. 

 ━•─────────━•

 🫵. भिंगांसाठी चिन्हसंकेत लिहा.

उत्तर : 

1. कार्टेशिअन चिन्हसंकेतानुसार भिंगाचा प्रकाशीय मध्य (O) हा आरंभ बिंदू मानतात. मुख्य अक्ष हा संदर्भ चौकटीचा X-अक्ष घेतात.
2.  पदार्थ नेहमी भिंगाच्या डावीकडे ठेवतात. 
3. मुख्य अक्षाला समांतर असणारी सर्व अंतरे भिंगाच्या प्रकाशीय मध्यापासून मोजतात. 
4. 
   

•  प्रकाशीय मध्याच्या उजवीकडे मोजलेली सर्व अंतरे धन मानतात, 
• तर डावीकडे मोजलेली सर्व अंतरे ऋण मानतात. 

  5. 

1. मुख्य अक्षाला लंब आणि वरच्या दिशेने मोजलेली अंतरे (ऊर्ध्व अंतरे) धन असतात. 
2.  मुख्य अक्षाला लंब आणि खालच्या दिशेने मोजलेली अंतरे (अधो अंतरे) ऋण असतात.

•   6. बहिर्गोल भिंगाचे नाभीय अंतर धन
• अंतर्गोल भिंगाचे नाभीय अंतर ऋण असते.

 ━•─────────━•

☝️यह जापानी बस स्टॉप है, 

दो कुर्सियां हैं, इसका उद्देश्य क्या है ? जो लोग बस के इंतजार में यहां बैठें- तीन काम कर सकते हैं...

पहला: बस का इंतज़ार..

दूसरा: पैडल के जरिए शारीरिक व्यायाम..

तीसरा: पैडल से बिजली उत्पादन में भागीदारी।

इंतजार अपने लिए, व्यायाम अपने अस्तित्व के लिए और

 बिजली उत्पादन देश के लिए !!🎷