इयत्ता:- 8 वी, आरोग्य व रोग
आपल्या विज्ञान विषयक What's App समूहात सामील होण्यासाठी खालील लिंकला स्पर्श करा 🙏
या पाठात आपण विविध आजार, कारणे, प्रसार, लक्षणे व उपाय या बाबींचा अभ्यास करणार आहोत.
💪 आरोग्य (Health)
रोगाचा नुसता अभाव म्‍हणजेच आरोग्य नव्‍हे तर शारीरिक, मानसिक आणि सामाजिकरीत्‍या पूर्णतः सुदृढ असण्याची स्‍थिती म्हणजे आरोग्य.
🪰 रोग म्हणजे काय ?
शरीरक्रियात्‍मक किंवा मानसशास्‍त्रीयरीत्‍या शरीरातील महत्त्वाच्या जैविक कार्यामध्ये अडथळा आणणारी स्‍थिती म्हणजे रोग होय.
🦠 रोगांचे प्रकार (Types of Diseases)
🌅 कालावधीनुसार
1. दीर्घकालीन रोग
2. तीव्र रोग
कारणांनुसार
अनुवंशिक रोग
उदा. डाऊन संलक्षण
उपार्जीत रोग
संसर्गजन्य रोग
उदा. सर्दी, फ्लू, डेंग्यू
असंसर्गजन्य रोग
उदा. मधुमेह, हृदयविकार
संसर्गजन्य रोग/संक्रामक रोग : दूषित हवा, पाणी, अन्न किंवा वाहक (कीटक व प्राणी) याद्वारे पसरणारे रोग म्हणजे संसर्गजन्य रोग होय.
@ रोगाचे नाव:- क्षय
(Tuberculosis)
कारक:- जीवाणू
(मायकोबॅक्‍टेरिअम ट्युबरक्‍युली)
संक्रमणाचे माध्यम:- रोग्याच्या थुंकीतून,
हवेमार्फत प्रसार, रोग्याच्या सान्निध्‍यात दीर्घकाळ असणे, रोग्याच्या वस्‍तू वापरणे.
लक्षणे:- दीर्घमुदतीचा खोकला, थुंकीतून रक्‍त पडणे, वजन कमी होणे, श्‍वासोच्‍छ्वास प्रक्रियेत त्रास
उपाय व उपचार:-
- बी. सी.जी. लस टोचून घ्यावी, रुग्‍णास इतरांपासून वेगळे ठेवावे.
- नियमित औषध घ्यावे.
- DOT हा उपचार पूर्ण व नियमित घ्यावा.
🌀
रोगाचे नाव:- कावीळ (Hepatitis)
कारक:- विषाणू (हेपॅटीटीस A,B,C,D,E)
संक्रमणाचे माध्यम:- पाणी, रुग्‍णासाठी वापरलेल्‍या सुया, रक्‍तपराधन
लक्षणे:- भूक मंदावणे, गर्दपिवळी लघवी, थकवा, मळमळ, उलटी, राखाडी विष्‍ठा (मल)
उपाय व उपचार:- पाणी उकळून व गाळून प्‍यावे, स्‍वच्‍छतागृहांचा वापर करण्‍यापूर्वी व नंतर हात साबणाने स्वच्छ धुवावेत.
🪷
रोगाचे नाव:- अतिसार (हगवण)(Diarrhoea)
कारक:- जीवाणू, विषाणू शिगेल्ला बॅसीलस एन्टामिबा हिस्टोलिटीका
संक्रमणाचे माध्यम:-दूषित अन्न व पाणी
लक्षणे:- पोटदुखी, पाण्‍यासारखे पातळ जुलाब
उपाय व उपचार:- अन्न झाकून ठेवावे, पाणी
उकळून व गाळून प्‍यावे, जलसंजीवनी (ORS) घ्यावी.
🌼 रोगाचे नाव:- पटकी (Cholera)
कारक:- जीवाणू (व्‍हिब्रियो कॉलरी)
संक्रमणाचे माध्यम:- दूषित अन्न व पाणी
लक्षणे:- उलट्या व तीव्र जुलाब, पोट दुखणे, पायांत पेटके येणे.
उपाय व उपचार:- स्‍वच्‍छता राखावी,
उघड्यावरील अन्‍नपदार्थ खाऊ नयेत, पाणी उकळून प्‍यावे, कॉलरा प्रतिबंधक लस घ्यावी.
🔥रोगाचे नाव:- विषमज्वर (Typhoid)
कारक:- जीवाणू (सालमोनेला टायफी)
संक्रमणाचे माध्यम:- दूषित अन्न व पाणी
लक्षणे:- भूक मंदावणे, डोकेदुखी, मळमळ, पोटावर पुरळ उठणे, अतिसार, 104° F पर्यंत ताप येणे.
उपाय व उपचार:- स्वच्छ व निर्जंतुक पाणी प्‍यावे, लसीकरण करून घ्यावे, सांडपाण्‍याची विल्‍हेवाट योग्‍य रीतीने करावी.
🦟 डेंग्यू (Dengue):-
संक्रमणाचे माध्यम:- साठलेल्या पाण्यात डास अंडी घालतात आणि डासांच्या वाढीस पोषक वातावरण निर्माण होऊन डासांची संख्या वाढते.
कारक:- एडिस इजिप्‍ती प्रकारच्या डासांमार्फत डेंग्यू हा संसर्गजन्य रोग पसरतो. हा आजार फ्लेवी व्हायरस या प्रकारातील डेन -1-4 या विषाणूमुळे होतो.
लक्षणे:-
- तीव्र ताप, तीव्र डोकेदुखी, उलट्या होणे.
- सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे डोळ्यांच्या खोबणीत दुखणे.
- रक्तातील रक्तबिंबिका (platelets) यांचे प्रमाण कमी होणे. रक्तबिंबिका कमतरतेमुळे शरीरांतर्गत रक्तस्राव होणे.
- हिवतापाचा प्रसार - ॲनाफिलीस डासाच्या मादीमुळे होतो,
- हत्तीरोगाचा प्रसार - क्युलेक्स डासाच्या मादीमुळे होतो.
- ॲनाफिलिस व एडिस डासाचे वास्तव्य स्वच्छ पाण्यात असते,
- क्युलेक्स डास प्रदूषित पाणी/ गटारे येथे असतो.
- स्वाईन फ्ल्यूचा संसर्ग डुक्कर या प्राण्याद्वारे तसेच माणसाद्वारे होतो.
- स्वाईन फ्ल्यूच्या विषाणूंचा प्रसार रोग्याच्या नाकातील व घशातील स्राव व थुंकीतून होतो.
- धाप लागणे किंवा श्वसनाला अडथळा निर्माण होणे.
- घसा खवखवणे, शरीर दुखणे.
- मार्च 2009 मध्ये मेक्सिको देशात स्वाईन फ्लू आजाराची प्रथम बाधा झाली.
- स्वाईन फ्लू इन्फ्लुएन्सा ए (H1N1) या विषाणुमुळे हा रोग होतो.
- स्वाईन फ्लू हा रोग डुकरांमध्‍ये आढळणाऱ्या विषाणूंमुळे होतो.
- डुकरांमध्‍ये वावरणाऱ्या व्‍यक्‍तीला या विषाणूंची बाधा होऊ शकते.
- 2 ते 12 आठवडे ताप राहतो.
- अतिशयोक्‍ती करत वागणे.
- पाण्याची भीती वाटणे.
*इंद्रधनुष्य आणि मनुष्य या दोघां मध्ये एक साम्य आहे.**दोघां मध्ये विविध प्रकारचे रंग असतात.**मात्र दोघां मध्ये फरक इतकाच की, इंद्रधनुष्याचे रंग डोळ्याने आणि
माणसाचे रंग अनुभवाने पाहता येतात.**आपला दिवस आनंदी जावो.*🎷
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा